Radar, X-Ray yanı
Dedektörler, GPS
Cihazları ve Türü Cihazların Verdiği Zararlar.
Radarlar
İstanbul Boğazı'na inşa edilen
gözetleme kulesi sayısı 8... Çanakkale'de de 5 istasyon yapıldı.
Amaç, Boğazlar'ın artan tanker trafiğinde seyir güvenliğini
sağlamak. Ancak Radarların insan sağlığı üzerindeki etkilerinin de
yeterince tartışıldığı söylenemez.
Baz istasyonları konusundaki duyarlılık, asıl yüksek radyasyon yayan
radarlar için gösterilmiyor ve insanlar yeterince
bilgilendirilmiyor.
Radarla çalışanlarda ve radar merkezlerine yakın yaşayan insanlarda
özellikle lösemi ve beyin tümörleri artabilir. Radarın kanser yapıcı
etkisi, hem Polonya. hem ABD ordusunda çok sayıda askeri personel
üzerindeki çalışmalara dayanmaktadır. Mikrodalga verilen farelerde B
hücre lenfomu endokrin kanserler ve adrenal adenom oluşmaktadır. 5
dakika Mikrodalga ’Iara maruz kalanlarda kanser sıklığmm %5’den
%95’e fırladığı gösterilmiştir. İngiltere’de NRPB (Ulusal
Radyasyondan Korunma Komitesı) 100 kHz üzerindeki Mikrodalga ’ları
kanser yapıcı olarak ilan etmiştir (Doll Raporu). Varşova
Radyasyondan Korunma ve Askeri Hijyen Enstitüsünde DR.S.
Szimigielski 15 yıl süren ve 3270’i radara maruz kalmış 127.800
askeri personel üzerindeki çalışmasında lösemi ve lenfomun 8 kat
arttıgını bulunmuştur.
X-RAY
Üroloji uzmani Dr. Mert Akieke, X-ray bagaj tarama cihazlari ve kapi
dedektorlerinin guvenligi sagladigini ancak, uzun sure bunlarin
basinda duran kisilerin sagligini olumsuz etkiledigini soyledi.
X-ray cihazlarinin X isinini (Radyoaktif Rontgen Isini) gonderip
cismin icinden gelen isini kamerayla belirleyen cihazlar oldugunu
hatirlatan Dr. Akieke, soyle dedi:
"Ozellikle, uzun sureli ve yakin mesafede calisan ozel guvenlik
gorevlisi ve polisler, sperm
hucrelerinde testikuler bolgenin radyasyonuna bagli hucre olumune
sebep olarak kisirlik tehlikesi
yasayabilir.
X-ray
cihazi yakininda calisan anne adayi (Hamile ve hamilelik ihtimali
olanlar) konuyu amirlerine ileterek baska goreve alinmalarini
isteyebilmeli. Cihazdan gececek anne adaylari guvenlik gorevlisine
gebe olduklarini bildirerek, klasIk ust arama yontemi ile aranmayi
istemeli.
Kalp pili takili hastalar asla bu tur aramadan gecirilmemelidir.
Kalp pili takanlar, ameliyati yapilan hastane tarafindan
verilmis ozel kimliklerini gostererek, kapi dedektorlerinden ve
x-ray cihazlarindan gecirilmemeyi istemeli."
GPS
Global Konum Belirleme Sisteminin, yüksek doğruluk gerektiren
aplikasyon çalışmalarında kullanılmasını sağlayan Real-Time
Kinematic (RTK) GPS sistemlerinin kullanımı, özellikle mesleki
çalışmalarda yeni bir çığır açmıştır. Referans alıcı, koordinatları
bilinen bir noktaya kurulduğunda, elde edilen faz gözlemleri için
düzeltmeler hesaplanmakta ve düzeltmeler radyo-modemler vasıtasıyla
gezici alıcıya iletilmektedir. Gezici alıcı tarafında bu şekilde
elde edilen düzeltmeler, değerlendirilmekte ve tamsayı
bilinmeyenleri çözülerek hassas konumlama yapılabilmektedir. Bu
çalışmada kullanılan RTK-GPS ölçümünde radyo modemlerin oluşturmuş
olduğu elektromanyetik dalgaların insan sağlığı üzerine olası
etkileri diğer elektromanyetik radyasyon yayan cihazlarda olduğu
gibi mevcuttur.
Harita ve Kadastro Mühendisleri
Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 641
GPS’DE KULLANILAN ELEKTROMANYETİK DALGALARIN İNSAN SAĞLIĞINA
ETKİLERİNİN İRDELENMESİ
F. TAKTAK1, İ. TİRYAKİOĞLU2, İ. YILMAZ3
Dokumanın orjinalini goruntulemek için
tıklayınız...
1Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeodezi ve
Fotogrametri Mühendisliği Anabilim
Dalı, Afyonkarahisar, ftaktak@aku.edu.tr
2Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeodezi ve
Fotogrametri Mühendisliği Anabilim
Dalı, Afyonkarahisar, itiryakioglu@aku.edu.tr
3Afyon Kocatepe Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği
Bölümü, Kartografya Anabilim
Dalı, Afyonkarahisar, iyılmaz@aku.edu.tr
Özet
Biyo-manyetoloji ilkelerine göre tüm maddeler dolayısıyla insan
vücudu manyetik bir özelliğe sahiptir.
Güneş, hava ve su gibi mıknatıslık da insanların vazgeçilmez bir
parçasıdır. İnsanı oluşturan maddelerin
birbiriyle haberleşmek için kullandığı manyetik alanın sinyalleri
hem birbirleriyle ve hem de dünya
manyetik alanı ile de uyum içindedir. Fakat bu uyum günümüzde
elektromanyetik cihazların hayatımıza
girmesi nedeniyle bazen bozulmaktadır.
Global Konum Belirleme Sisteminin, yüksek doğruluk gerektiren
aplikasyon çalışmalarında
kullanılmasını sağlayan Real-Time Kinematic (RTK) GPS sistemlerinin
kullanımı, özellikle mesleki
çalışmalarda yeni bir çığır açmıştır. Referans alıcı, koordinatları
bilinen bir noktaya kurulduğunda, elde
edilen faz gözlemleri için düzeltmeler hesaplanmakta ve düzeltmeler
radyo-modemler vasıtasıyla gezici
alıcıya iletilmektedir. Gezici alıcı tarafında bu şekilde elde
edilen düzeltmeler, değerlendirilmekte ve tamsayı
bilinmeyenleri çözülerek hassas konumlama yapılabilmektedir. Bu
çalışmada mesleğimizde
kullanılan RTK-GPS ölçümünde radyo modemlerin oluşturmuş olduğu
elektromanyetik dalgaların insan
sağlığı üzerine olası etkileri üzerinde durulmuştur.
Anahtar kelimeler: Elektromanyetik Dalgalar, Manyetik Alan, Radyo
Dalgaları, RTK, İnsan Sağlığı
INVESTIGATION OF THE EFFECTS OF ELECTROMAGNETIC WAVES USED IN
GPS TO THE HUMAN HEALTH
Abstract
All materials have magnetic propertics acording to bio magneteology
so human body is too. Magnetism is
as important as sun, weather and water for humanity the between
materials in human body is accordance
with earth magnetic pole. But this accordance sometimes breakdowns
with use to electro magnetic
devices in our life.
The use of GPS and RTK application in vocational studies with high
accuracy is a new age in surveying
referance receiver operates at point coordinates are known. So
corrections for phose observations are
calculated and transmited by a radio modem to an other itinerant
receive with this correctionstaken by
itinerant receive, integer ambugities are estimated so precise point
which positions is made. In this study
the effected electromagnetic waves of RTK-GPS on human healt is
examined
Keywords : Electromagnetic waves, magnetic field, Radio waves, RTK,
Human health
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 642
1. Giriş
Bilimsel araştırma ve geliştirme çalışmaları sonucu bir yandan
modern ve daha refah içinde bir yaşam
kalitesi üretilirken diğer yandan, yaşam kalitesini zorlayan
kirliliğin de aynı oranda üretildiği
görülmektedir. 19. yüzyılda elektriğin keşfi ile yeni bir yaşam
boyutu açılmış ve bunu izleyen teknolojik
yenilikler çoğalmıştır. Fakat bu bilgi ve teknolojik gelişimin
olumlu yönü yaşamı kolaylaştırırken
olumsuz yönü ile yaşam kalitesini bozan unsurları da içermesidir.
Bunlardan biri olan elektromanyetik (EM) alan terimi, belirli bir
yerde elektromanyetik enerjinin varlığını
göstermek için kullanılır. Elektromanyetik alanların iki bileşeni
vardır; elektrik alan ve manyetik alan.
Manyetik alan hareketli ve elektrik yüklü zerrelerin, güç etkisinde
kaldığı boşluk olup atomların içindeki
elektronların çekirdek etrafında ve kendi ekseninde dönmeleri sonucu
oluşur. Manyetik alan doğrudan
gözle görülemeyen veya kolayca hissedilemeyen fakat sonuçları
görülebilen veya hissedilebilen bir
olgudur. Tüm maddelerin zayıf ya da güçlü manyetik alanları vardır.
Her madde gibi insanında bir
manyetik alanı bulunmaktadır. İnsanlar kendi manyetik alanları
yanında doğal olarak yaşadıkları çevrenin
de manyetik alanları etkisi altındadırlar. Bu manyetik alanın
faydaları yanında dengenin bozulması
sonucunda zararları da olabilmektedir (Bold v.d., 2003).
Elektrik alanların şiddeti metre başına düşen gerilim (Volt/metre)
ile ölçülürken, manyetik alanın ölçü
birimi Tesla'dır. Yaygın olarak kullanılan bir başka birim ise
Gauss'tur. Elektrik ve manyetik alanların
özellikleri farklıdır. Dolayısıyla bu alanların canlıların biyolojik
yapıları üzerindeki etkileri değişik olur.
Bu alanların insanları nasıl etkilediği henüz tam olarak anlaşılmış
değildir. Fakat yapılan çalışmalar;
manyetik alanların, elektrik alanlara göre daha etkili olduğunu
düşündürmektedir. Öte yandan manyetik
alanlar, özel olarak üretilmiş kimi maddeler dışında, hiçbir engel
tanımaz. Elektrik alanlar insan
bedeninin yüzeyinde zayıf akımlar oluşturur. Manyetik alanlarsa
bedenin içine girerek bu tür zayıf
akımların iç organlarda bile oluşmasına yol açarlar. Gerçekte
değişken manyetik alanlar, çevrelerinde
bulunan tüm iletkenlerde (insan bedenini de bir iletken olarak
düşünülebilir) akım oluştururlar.
Ortamdaki iyonlaştırıcı olmayan elektromanyetik dalgaların etkisinde
kalma sonucunda canlılarda ısıl ve
ısıl olmayan etkiler olmak üzere iki tür etki oluşabilir.
Isıl etkiler, insan vücudu tarafından soğurulan elektromanyetik
enerjinin ısıya dönüşmesi ve vücut
sıcaklığını arttırması olarak tanımlanır. Bu sıcaklık artışı, ısının
kan dolaşımı ile atılarak dengelenmesine
kadar sürer. Cep telefonları gibi radyo frekansı (RF) kaynaklarının
sebep olabileceği sıcaklık artışı
gerçekte çok düşüktür ve büyük olasılıkla insan vücudun normal
mekanizmaları ile kolayca
etkisizleştirilebilir.
Isıl olmayan etkilere bağlı olarak RF dalgaların etkili olduğu iddia
edilen bozukluk ve hastalıklar arasında
beyin aktivitelerinde değişiklikler, uyku bozuklukları, dikkat
bozuklukları, baş ağrıları bulunmaktadır.
Ancak bu riskler çok yüksek deneysel dozlar ve sürelerde geçerli
olabileceği belirtilmiştir (Leeuwev v.d.,
1999).
RTK-GPS ile konumlamadaki temel problemlerden biri referans alıcıdan
gezici alıcılara düzeltmelerin
yayınlanması için iletişimin sağlanmasıdır. İletişim için kullanılan
radyo modemler hesaplanan
düzeltmeleri anında kullanıcılara yayınlarlar. Bu yayınlanan
elektromanyetik alanın insanlara zararlı
etkisi olduğu anlaşılmıştır. EM ışıması etkisinde kalan insanlar, EM
enerjisini soğurmaktadır. Soğurulan
EM enerjisi vücutta ısınmaya yol açmakta ve bazı organlardaki
elektrik akımlarının değişmesine neden
olmaktadır.
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 643
2. RTK-GPS’in Çalışma Prensibi
Real Time Kinematik ölçme ilkesi klasik GPS ölçme yöntemleriyle
aynıdır. Bu uygulama içinde
başlangıçtaki tam sayı belirsizlikleri çözümlenmeli ve başlangıç
için en az 5 uyduyu veya daha fazla
uyduya sürekli gözlem yapılmalıdır. RTK-GPS uygulamalarında
koordinatları doğru olarak bilinen bir
noktada referans GPS alıcısı sürekli gözlem yaparken, bir gezici GPS
alıcısı da konum çözümünü
gerçekleştirmelidir. Referans alıcı gözlemler esnasında,
koordinatlarıyla ölçme anında uydulardan
hesapladığı koordinatlarını karşılaştırarak buradan hesapladığı
farkları düzeltme olarak gezici alıcılara
yayınlar. Düzeltmeleri alan gezici alıcılar referans alıcıya göre o
andaki konumlarını hesaplarlar. Referans
alıcı ile gezici alıcılar arasındaki iletişimi radyo modemlerle
gerçekleştirilir (Şekil 1).
2.1. Radyo Modemler
RTK-GPS sisteminde, biri referans noktasındaki verici, diğeri
gezicideki alıcı olmak üzere iki tane radyo
modem kullanılır. Radyolar GPS sinyaline karışmayacak frekanslarda,
örneğin 900 MHz ya da 450-470
MHz hızında yayın yaparlar.
RTK-GPS uygulamalarında referans istasyonunda hesaplanan verilerin
her saniyede bir yenilenmesi
gerekmektedir. RTK-GPS’deki bu zorunluluk nedeniyle gönderilen
verinin hacmi artar. Bu nedenle 1800
baud oranında veya daha hızlı radyo vericileri kullanılmalıdır.
RTK-GPS için genelde 19200 baud ile
9600 baud yayın oranları tercih edilmektedir.
Şekil 1. RTK sistemi
Radyo modemlerde radyo spekturumun UHF (Ultra-High Frequency) ve VHP
(Very High Frequency)
bölümlerinde bulunan data yayınımıyla desteklenen bant genişlikleri
kullanılmaktadır. Kısa bant frekans
modülasyonu (FM) ve değişik frekans çeşitleri data yayınımını
toplamak için kullanılır. UHF, VHF veya
yaygın spekturum radyoları ile data yayınlama işlemi 10-20 km
uzunluklarda uygulanabilmektedir.
Kullanılan radyo vericinin gücü gönderilen verinin gezici tarafından
tam ve eksiksiz bir şekilde
alınabilmesi için yeterli olmalıdır. Bu yüzden radyolar farklı
güçlerde kullanılabilirliklerine göre,
çoğunlukla 2 Watt ve üstü imal edilir. Güç seçiminin gerekliliği
direkt olarak yayın alanı uzunluğuyla
ilgilidir.
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 644
3. Elektromanyetik Dalgalar ve Işınım
Işınım (radyasyon), enerjinin bir ortamda dalga veya tanecik halinde
yayılması olarak tanımlanır.
Elektromanyetik (EM) ışınım ise elektromanyetik dalganın herhangi
bir ortamda yayılmasıdır.
Haberleşmede, sınırsız bir ortamda kullanılan dalgalar genelde enine
dalga şeklindedir. Dalgada elektro
(E), manyetik (H) alan bileşenleri yayılma doğrultusunda dik bir
düzlemde bulunurlar (Şekil 2). Bu enine
düzlemde E ve H bileşenleri birbirlerine dik olarak değişirler.
Elektromanyetik dalgaların saniyede yaptığı salınım sayısına yani
kendilerini tekrarlama sıklığına frekans
denir. Frekansın birimi Hertz (Hz)'dir. 1 Hz saniyede bir salınım; 1
kHz ya da kilohertz saniyede 1000
Hz; 1 MHz ya da megahertz saniyede bir milyon Hz; 1 GHz ya da
gigahertz saniyede bir milyar Hz ya da
109 Hz'dir. Elektromanyetik dalgaların bir salınımda aldıkları yola
dalga boyu denir. Dalga boyunun
birimi mesafe birimleridir. Frekans (ƒ) ile periyodu (T) ters
işaretlidir.
T
f = 1 [Hz] (1)
Bir peryod boyunca EM dalganın almış olduğu yola o dalganın dalga
boyu denir.
f
λ = c.T = c [m] (2)
dalganın yayılım hızı (enerji taşıma hızı) v ;
r
v c
ε
= (3)
şeklindedir. Burada r
ε
ortamın dielektirik katsayısını c ise ışık hızını göstermektedir.
Boşlukta ve
havada ( ≅ 1 r ε ) v ≅ c = 3.108 m/sn ‘dir (Dinçer, 2000).
Şekil 2. Dalganın yayılımı
Dalga boyu son derece küçüldüğünde elektromanyetik radyasyon (EMR),
madde ile karşılaştığında, dalga
olmaktan çok, bir enerji kümesi gibi davranır. Bu enerji kümelerine
“kuantum” veya “foton” denir. Bu
tipteki EMR’ler, X ve gamma ışınlarıdır. Enerjileri çok yükselen bu
ışınlar moleküllere çarptığında onları
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 645
iyonlaştırarak, molekül yapısını, yani yaşamsal fonksiyonlarını
bozar ve böylece olumsuz biyokimyasal
tepkimeler sonucunda kanser oluşumunu kolaylaştırır. Yapılan
çalışmalarda X ve gamma ışınlarına
maruz kalan insanlarda, kanserlerin oluşumu artmıştır. Bu nedenle bu
ışınlar, “İyonlaştırıcı Elektro
Manyetik Radyasyon” şeklinde ifade edilmektedir.
Şekil 3. Farklı dalga boyuna sahip elektromanyetik dalgalar
Bir diğer EMR grubu ise, iyonlaştırmayan elektromanyetik
radyasyonlar grubudur. Bu gruba giren dalga
özellikli EMR’ler, az enerjiliden yüksek enerjiliye doğru, radyo
dalgaları, mikro dalgalar, infrared
radyasyon, görünür ışınlar ve laser ışınları, ultraviyole ışınları
olmak üzere sıralanırlar (Şekil 3). Dalga
boyu olarak, insan vücut kalınlığı içine düşen mikro dalgalar ve
altındaki ışınların (infrared radyasyon,
görünür ışınlar ve laser ışınları, ultraviyole ışınları) insan
vücuduna verdiği zararlar yapılan araştırmalarla
kanıtlanmıştır. Mikro dalgaların pişirme özelliği, infrared
ışınlarının göz merceğine, görünür ışınların göz
dibine, ultraviyole ışınlarının deriye verdiği zararlar artık
kesinlikle bilinmektedir (Sabuncu, 2005).
3.1 Yüksek Frekanslı (10 kHz-300 GHz) Elektromanyetik Işınımlar
İnsan vücudu yüksek frekans alanlarına duyarlıdır. Vücut tarafından
yutulan enerji ısıya dönüşür.
Yüksek frekans alan tüm vücut veya belli bir bölgede ısı oluşur. Isı
içerde oluştuğu için, ısı algılayıcı olan
deri tarafından algılanmaz. Bu yüzden vücut sıcaklığı kontrol
sistemi etkilenir. Bu etki frekansa
bağımlıdır. Bu zararlı etkileri azaltmak için elektromanyetik
ışımasının belirli bir değerde olmasını
öngören standartlar geliştirilmiştir. Elektromanyetik ışıma canlıya
ulaştığında, bu canlı tarafından
soğurulmaktadır (Dinçer, 2000).
RTK-GPS sisteminde kullanılan radyo modemin frekansı yüksek frekans
aralığına girmektedir.
3.1.1 Spesifik Absorbsiyon Hızı (SAR)
SAR (Specific Absorption Rate) yani özgül soğurma hızı,
elektromanyetik enerjinin vücut dokuları
tarafından soğurulma hızıdır. Birimi W/kg'dır. Bugüne kadar yapılan
çalışmalar insan vücudunun 1oC
sıcaklık artışını düzenleyemediğini ve bazı sorunlar yarattığını
göstermiştir. İnsan vücudunda 1oC
sıcaklık artışı için bir kilogram doku başına 4W güç soğurulması
gerekmektedir. İnsanların genel yaşam
alanlarında bu değerin 50'de biri olan 0,08 W/kg SAR sınır değeri
olarak kabul edilmiştir.
Özgül soğurma hızının doğrudan ölçülmesi hemen hemen imkansızdır. Bu
yüzden, sınır değerlerin
belirlenmesinde kolay ölçülebilen ve/veya gözlemlenebilen
parametreler kullanılmaktadır. Bu
parametreler, elektrik alan şiddeti, manyetik alan şiddeti ve güç
yoğunluğudur (tübitak-bilten, 2001).
Bir noktadaki elektromanyetik enerji miktarı, kaynağından olan
uzaklığa, kaynağın etkin çıkış gücüne ve
yayılım ortamına bağlıdır.
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 646
EM ışımasının mesleki etkilenme sınır değerleri uluslararası
ışınımda korunma birliği tarafından
hazırlamış ve Çizelge 1’ de verilmiştir. Bu değer, 10 MHz –300 GHz
için SAR =0,4 [W/Kg]
değerinden türetilmiştir. Bu sınır değeri bir veya birden fazla RF
ışıma kaynağı tarafından vücudun , bir
çalışma günü boyunca herhangi bir 6 dakikalık periyottaki ortalama
etkilenme değeridir. Mesleki
etkilenme sınırı , sistemin gerçekleştirilmesinde ve bakımında
çalışanların ışımaya karşı korunur olmaları
nedeniyle genel halk sağlığı sınırından daha yüksek tutulmuştur.
Çizelge 1. IRPA (The International Radiation Protection Association)
RF ışımasının mesleki etkilenme sınırı
(IRPA 1988)
Frekans
Bölgesi
(MHz)
Rms
Elektrik Alan Şiddeti
(V/m)
Rms
Mağnetik Alan Şiddeti
(A/m)
Eşdeğer Düzlemsel
Dalga güç yoğunluğu
(W/m2) (mW/cm2)
0,1-1 614 1,6/f - -
>1-10 614/f 1,6/f - -
>10-400 61 0,16 10 1
>400-2000
3 f 0,008 f
f/40
f/400
>2000-
300.103
137
0,36
50
0,5
frekanslar MHz cinsinden
3.2 Ölçüm Yöntemi
EM ışınımına maruz kalma ölçümleri, temel olarak alan şiddeti veya
güç akı yoğunluğu ölçerek elde
edilir. Pek çok etkilenme (maruz kalma) durumlarında elektrik ve
magnetik alan şiddetleri arasındaki
basit ilişkiler yoktur. Bu iki değer için uzak alan şartlarına göre
birbirlerine dönüşüm mevcut
olmadığından her bir değer ayrı ayrı ölçülmelidir.
Alan şiddeti veya güç yoğunluğu, alan algılayıcıları kullanılarak
yapılır. Alan algılayıcıları olarak, E ve H
kullanılır. Dipoller elektrik alan algılayıcı, çerçeveler ise
magnetik alan algılayıcı olarak kullanılır.
Algılayıcılar tarafından alınan işaretler bağlantı kabloları ile
ölçme ve değerlendirme birimine iletilir.
Burada, ölçülecek büyüklük değerlendirilerek ölçü aletinin ekranında
verilir.
Kullanılan ölçü aleti aşağıda verilen parametrelerin bir veya
birkaçını gösterebilecek şekilde olmalıdır. Bu
parametreler
• Ortalama güç yoğunluğunu (W/m2 , mW/cm2)
• Ortalama E alanını (V/m) veya E alanın karesel ortalamasını
• Ortalama H alanını (A/m) veya H alanın karesel ortalamasını
• Bölgesel ortalama alan şiddetini
dir.
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 647
3.3 Elektromanyetik Alanın Sağlığa Etkileri
Elektromanyetik alan ışımasının insanlara ve diğer canlılara zararlı
etkisi olduğu anlaşılmıştır. EM
ışıması etkisinde kalan canlılar, EM enerjisini soğurmaktadır.
Soğurulan EM enerjisi vücutta ısınmaya yol
açmakta ve bazı organlardaki elektrik akımlarının değişmesine neden
olmaktadır. EM ışınım ayrıca doku
hücrelerinin kimyasal yapısını da bozmaktadır. EM ışınım kimyasal
etkileri hücrelerdeki büyük
moleküllerin bozulmasına, hücre zarlarının birbirine yapışmasına,
hücre iyon dengesinin bozulmasına,
sinir sisteminin etkilenmesine, beyinin elektriksel işareti
değişmesine, uykusuzluğa, baş ağrısına, baş
dönmesine neden olabilir. EM ışınımının soğurulmasının, baş ağrısı,
hafıza kaybı, sinir sistemi
bozuklukları, dolaşım sistemi bozuklukları, bağışıklık sisteminin
zayıflaması, karmaşık rüyaların
görülmesi gibi hasarlara yol açtığı iddia edilmektedir. EM enerji
soğurulmasının göze, üreme organlarına,
sinir sistemine, dolaşım sistemine de kötü etkileri vardır. Yapılan
çalışmalar EM ışımasının belirli bir
değerin altında olduğunda insan üzerinde zararlı etkilerinin az
olduğunu göstermektedir (Dinçer, 2000).
Zayıfta olsa manyetik alanın insan sağlığına zararlı olup olmadığı
hala tartışılmaktadır. Bu zayıf alanların
hemen gözle görülebilecek bir zararları yoktur. Fakat hayvan hücresi
üzerinde yapılan deneylerde zayıf
manyetik alanın hormon ve enzim seviyesini değiştirmek, dokulardaki
kimyasalların hareketini engelleme
gibi biyolojik etkenlere sebep olduğu kararına varılmıştır (ARPNSA,
1999).
4. Sonuçlar ve Öneriler
GPS-RTK ölçümünde alıcı ve verici olmak üzere GPS aletlerinde radyo
modemler kullanılmakta ve
işlevini görebilmesi için belli frekansta belli bir güçte çalışması
gerekmektedir. Radyo modemler referans
istasyonda güçlendirilerek belli bir frekansta verileri gezici GPS
aletine göndermekte ve yapılan veri
alışverişinden sonra düzeltilmiş değerlere göre konum
belirlenmektedir. Çalışma sırasında radyo
modemlerde elektromanyetik alan meydana gelmektedir. Bu durumda
radyo modemin yaymış olduğu
elektromanyetik enerjiyi vücut soğurmaktadır.
RTK aleti kullanım amacına göre arazide gün boyu kullanılan bir
alettir ve aleti kullanan kişiler ise
yayılan manyetik alana devamlı maruz kalmaktadır. İnsanın kendi iç
manyetik alanı ile dünyanın
oluşturduğu manyetik alan arasındaki uyumluluk bu nedenlerden dolayı
bozulabilmektedir. Manyetik
alan oluşturan cihazlar hayatımızın bir parçası haline gelmiş
bulunmaktadır. Bununla birlikte bunların
olası zararlarını bildiğimizde kısmen de olsa önlemlerimizi almaya
çalışmamız gerekecektir. Manyetik
alan kirliliği gözle görülemeyişi ve etkisinin çoğu zaman doğrudan
hissedilemeyişi ve uzun zaman sonra
birikerek görülmesi insanlar tarafından yeterince önemsenmemektedir.
Manyetik alan kirliliğinin
kaynakları tespit edilerek önlenmesi için gerekli tedbirlerin
alınması kaçınılmazdır.
RTK-GPS’in kullanılmasından dolayı EM ışınım kirliliğini ve insan
sağlığına etkisini azaltmak için
önerilen diğer önlemlerden bazıları:
• Arazide ölçümü yapan kişinin sağlık durumunun ölçü için uygun olup
olmadığını kontrol
edilmeli,
• Arazide aleti kullanan kişiler belli aralıklarla değiştirilmeli,
• Kullanılan aletin, radyo modeminin harici değil GPS aletine
monteli olanları tercih edilmelidir.
GPS’de Kullanılan Elektromanyetik Dalgaların İnsan Sağlığına
Etkilerinin İrdelenmesi
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Mühendislik Ölçmeleri STB
Komisyonu
2. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu
23-25 Kasım 2005, İTÜ – İstanbul 648
Kaynaklar
Bold, A., Toros, H. ve Şen O., (2003). Manyetik alanın insan sağlığı
üzerindeki etkisi, III. Atmosfer
Bilimleri Sempozyumu, 19-21 Mart, İTÜ, İstanbul. ISBN.975-561-236-X.
Dinçer, H., (2000). Elektromagnetik Işınımlar Ve İnsan Sağlığına
Etkileri, Elektrik, Elektronik ve
Bilgisayar Mühendisliği Sempozyumu 8-12 Kasım 2000 – Bursa.
IRPA Recommendations, 1988
Van Leeuwev, G.M, Lagendijk J.J, Van Leersum B.J., Zwamborn A.P.,
Hornsleth S.N., Kotte A.N.,
(1999). “Calculation of chance in braintemperatures due to exposure
to a mobile phone”, Phys. Med.
Biol., 44: 2367-2379.
Australian Radiation Protection and Nuclear Safety Agency, (1999).
Power line electromanyetic fields
and human health,
http://www.ortho.lsumc.edu/Faculty/Marino/Powerline/PowerlineTOC.html
Gerçek –Zamanlı Kinematik GPS (Real-Time Kinematik (RTK) GPS)
http://atlas.cc.itu.edu.tr/~celikn/sevda/rtk/rtk.htm
Sabuncu, H., Elektromanyetik Radyasyonlar ve Elektromanyetik Alanlar
İle İlgili Tanımlar - Sağlığa
Olumsuz Etkileri,
http://saglik.tr.net/cevre_sagligi_baz_istasyonlari.shtml
Tübitak-bilten, 2001, Elektromanyetik Dalgalar ve İnsan Sağlığı
Sıkça Sorulan Sorular ve Yanıtları
Tübitak, www.biltek.tubitak.gov.tr/gsm.pdf